Forse daling loonaandeel: geen consensus over oorzaken
Een studie van de Nationale Bank van België (NBB) over de evolutie van het loonaandeel beroert de gemoederen. De cijfers zijn duidelijk – het loonaandeel daalt feller in België dan elders in de eurozone –, maar op zoek naar verklaringen staan vakbonden en werkgeversorganisaties lijnrecht tegenover elkaar.
De toegevoegde waarde van een economie vloeit kort door de bocht in twee richtingen: naar arbeid en naar kapitaal. Het percentage van de economische taart dat naar arbeid en dus naar de verloning (lees: de loonkost) van werknemers gaat, noemen we het loonaandeel.
Tussen 1980 en 2024 nam het loonaandeel in ons land af van 61,8% naar 54,2%. Een significante daling, die evenwel overeenkomt met de gemiddelde Europese trend. Een logisch gevolg van de productiviteitswinsten ingegeven door de globalisering en de technologische vooruitgang van de afgelopen decennia.
Bij een analyse van de periode 2013-2024 ziet NBB echter wel een kloof tussen België en de rest van Europa. Het verval van het Belgische loonaandeel, van 57,7% in 2013 naar 54,2% in 2024, is groter dan in de andere eurolanden.
Een ontwikkeling die de vakbonden toewijzen aan politieke keuzes. ABVV-topman Bert Engelaar: “Terwijl aandeelhouders recorddividenden opstrijken, wordt de bijdrage van werknemers systematisch uitgehold. De productiviteit is de voorbije decennia fors gestegen, maar de beloning volgt niet. Integendeel: het loonaandeel daalt, de winstmarges stijgen.”
Ook de NBB kijkt in die richting, zij het in meer gematigde termen. De onderzoekers noemen onder meer het loonmatigingsbeleid en de verlaging van de patronale bijdragen. Tegelijk – maar in mindere mate – zagen ze impactvolle economische verschuivingen tussen industrieën, met bijvoorbeeld een belangrijkere rol voor de kapitaalintensieve farmaceutische sector.
Het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO) is een andere mening toegedaan. “Omdat onze absolute loonkostenhandicap ten opzichte van de drie grote buurlanden in het voorbije decennium weer sterk is toegenomen tot meer dan 12%, zijn bijna alle Belgische bedrijven het voorbije decennium permanent op zoek moeten blijven gaan naar arbeidsbesparende investeringen.” Andere factoren zijn volgens het VBO de regelgeving rond arbeid en de hogere belastingen, “die toegevoegde waarde wegvreten”.
Lees meer